منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت، بە هۆی بارودۆخی تایبەتی جەستەیی، زەینی، دەروونی یان کۆمەڵایەتی، لە گرووپە لاوازەکانی کۆمەڵگا هەژمار دەکرێن. ئەم منداڵانە بۆ گەیشتن بە ئەوپەڕی توانایییەکان و کەڵکوەرگرتن لە دەرفەتە یەکسانەکان، پێویستیان بە پاڵپشتییە تایبەتەکانە.
پاڵپشتیی کۆمەڵایەتی، واتە دابینکردنی ئەو سەرچاوە و خزمەتکارییانەی کە بۆ ئاسانکاریی گەشەکردن و بەشداریی چالاکانەی ئەم منداڵانە لە کۆمەڵگادا دەکرێت. لەگەڵ ئەوەش، کۆمەڵگا دەبێ بەرامبەر بەم منداڵانە بەرپرس بێت و لە ڕێگەی ئاگاداری و گۆڕانی هەڵوێست، کەشێکی هاوسۆز و بێجیاوازی پێک بێنێت.
شێوازەکانی پاڵپشتیی کۆمەڵایەتی:
١. پاڵپشتیی بنەماڵە: بنەماڵە یەکەمین و گرینگترین پاڵپشتی منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەتن. دایک و باوکەکان ڕۆڵێکی سەرەکی لە پەروەردەکردن و گەشەکردنی منداڵەکان دەگێڕن.
بۆ جێبەجێکردنی ئەم ڕۆڵانە، ٣ خاڵ دەبێ ڕەچاو بکرێت:
– فێرکاری و ئاگاداری: دایک و باوکەکان پێویستە ئاگاداری پێداویستی و تواناکانی منداڵەکانیان بن. بەشداریکردن لە کۆبوونەوە فێرکارییەکان و بەکارهێنانی سەرچاوە ڕاوێژکارییەکان دەتوانێ لەم ڕێگەیەدا یارمەتییان بدات.
– پاڵپشتیی دەوروبەر: دەبێ کەشێکی هێمن و هاندەرانە پێک بێت. زۆر جار منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت ڕووبەڕووی هەستی نەبوونی هێمنایەتی و نیگەرانی دەبنەوە و پێویستیان بە سۆز، پاڵپشتی و متمانەبەخۆیییە.
– بەشداریکردن لە چالاکییە کۆمەڵایەتییەکان: دایک و باوکەکان دەبێ منداڵەکانیان بۆ بەشداریکردن لە چالاکییە کۆمەڵایەتی، وەرزشی و فەرهەنگییەکان هان بدەن. ئەم بەشداریکردنە دەتوانێ لە پەرەپێدانی توانای کۆمەڵایەتی و کەمکردنەوەی دابڕان (گۆشەگیری)دا، یارمەتیدەر بێت.
٢. پاڵپشتیی پەروەردەیی: بۆ گەیشتن بە دادپەروەریی پەروەردەیی و دڵنیابوون لە سەرکەوتنی ئەو منداڵانە، ئەم کارانەی خوارەوە پێویستن:
– قوتابخانە یەکگرتووەکان: تێکەڵکردنی منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت و منداڵانی ئاسایی لە پۆلە هاوبەشەکاندا دەتوانێ لە زیادکردنی بەشداری و کەمکردنەوەی جیاکاری، یارمەتیدەر بێت.
– پڕۆژەی پەروەردەییی تایبەت: داڕشتنی پڕۆژەی پەروەردەییی گونجاو بۆ توانا و پێداویستییەکانی هەر منداڵێک، ڕێگەیان دەداتێ بەخێرایی و بە شێوازی خۆیان پێش بکەون.
– ڕاهێنانی مامۆستاکان: مامۆستاکان دەبێ لە دیاریکردنی پێداویستییەکانی ئەم منداڵانە ڕاهێنراو بن و تەکنیکە گونجاوەکانی فێرکاری بە کار بێنن.
– تەکنۆلۆژیی یارمەتیدەر: دەبێ ئەو ئامراز و نەرمەواڵانەی کە پڕۆسەی فێرکاری بۆ منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت ئاسان دەکەن، بەردەست بن.
۳. پاڵپشتیی ئابووری و یاسایی:
– یارمەتییە ئابوورییەکان: زۆرێک لە بنەماڵەکان بە هۆی زۆربوونی تێچووی توانابەخشی و دەرمان و پەروەردەکردنی ئەو منداڵانە، پێویستیان بە پاڵپشتیی ئابوورییە. دەوڵەت و ڕێکخراوە خێرخوازییەکان دەتوانن لەم بوارەدا ڕۆڵێکی کاریگەریان هەبێت.
– پاڵپشتیی یاسایی: دیاریکردنی یاساگەلێک کە مافی ئەم منداڵانە دەستەبەر بکات، وەکوو مافی دەستڕاگەیشتنی یەکسان بە خوێندن و دەرمان. هەروەها چاودێریکردنی جێبەجێکردنی ئەو یاسایانەش دەبێ بەرچاو بگیرێت.
ڕێگەچارەکان بۆ هۆشیاریی کۆمەڵگا:
١. پەروەردەی گشتی: بۆ دەرک و تێگەیشتن و هاوسۆزیی زۆرتر لە کۆمەڵگادا، ئاگاداریی گشتی پێویستە.
ـ کارگە و کۆڕەکان (سێمینار): پێکهێنانی کۆبوونەوەگەلێک بۆ دایکان و باوکان و مامۆستایان و ئەندامانی دیکەی کۆمەڵگا سەبارەت بە گرینگیی پاڵپشتی لە منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت.
– میدیاکان: بەرهەمهێنان و بڵاوکردنەوەی بەڵگەفیلم، پڕۆگرامە تلێڤیزیۆنییەکان، ناوەڕۆکی پەروەردەیی سەبارەت بە ژیان و تواناییی ئەم منداڵانە.
۲. باوکردنی کولتووری قبووڵکردن:
– قوتابخانە و ناوەندی پەروەردەیی: هاندانی منداڵانی ئاسایی بە پەیوەندیگرتن لەگەڵ منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت.
– بەرنامە کولتوورییەکان: بەرێوەبردنی فێستیڤاڵەکان، پێشانگاکان و پێشبڕکێ هاوبەشەکان بۆ زیادکردنی ئاگاداری دەتوانێ یارمەتیدەر بێت.
۳. بەشداریی ڕێکخراوەکان:
ـ ڕێکخراوە ناحکوومییەکان: ئەم ڕێکخراوانە دەتوانن بە پێکهێنانی کەمپەینە هۆشیارییەکان، سەرنجی خەڵک بۆ ئەم بابەتە ڕاکێشن.
– ڕێکخراوە کەسییەکان: لە ڕێگەی بەرنامەکانی بەرپرسایەتیی کۆمەڵایەتی، دەکرێت سەرچاوەی ئابووری و فەننی بۆ پاڵپشتی لەم منداڵانە دابین بکرێت.
۴. گۆڕینی هەڵوێستەکان:
– چیرۆکی سەرکەوتن: بڵاوکردنەوەی چیرۆکی ئیلهامبەخش بۆ منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت کە سەرکەوتنی گەورەیان بە دەست هێناوە، دەتوانێت هەڵوێستی نەرێنیی کۆمەڵگا بگۆڕێت.
– جەخت لەسەر توانایییەکان: سووربوون لەسەر تواناییی ئەو منداڵانە لە جێی خاڵە لاوازەکانیان، بۆ گۆڕینی ڕوانگەکان یارمەتیدەرە.
کۆتا قسە:
منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت بەشە بەنرخەکانی ئەم کۆمەڵگایەن کە شایەنی پاڵپشتی و دەرفەتە یەکسانەکانن بۆ گەشەکردن و پێشکەوتن. ئەم پاڵپشتییانە بریتین لە ڕەهەندە جیاوازەکانی بنەماڵەیی، پەروەردەیی، کۆمەڵایەتی، دەروونی و سۆزداری. لەگەڵ ئەمەش، گۆڕینی هەڵوێستی کۆمەڵگا و قبووڵکردنی جیاوازییەکان دەتوانێ کەشێکی ئەرێنی بۆ ژیانی ئەم منداڵانە پێک بێنێت. ئاگاداریی گشتی و بەشداریی چالاکانەی ڕێکخراوە و بنیاتەکان، هەنگاوگەلێکی گرینگن بۆ پێکانی ئەو ئامانجانە. لە کۆتاییدا، دابینکردنی کەشێکی کۆمەڵایەتی و دادپەروەرانە، دەتوانێ داهاتوویەکی ڕوونتر بۆ ئەم منداڵانە پێک بێنێت.
وەرگێران: هێمن مەلەکی.
هەڵەگر: فەرشاد نەبیزادە
سەرچاوە:
Adams, J., & Leshone, D. (2016). Active social work with children with disabilities. Critical Publishing.
