لە جیهانی دەوڵەمەنددا، سەردەمی سەرمایەداریی تیژ خەریکە جێی خۆی دەداتە سەردەمی زێڕینی کار. لە بیروڕای گشتیدا، چوار دەیەی ڕابردوو بۆ خاوەن سەرمایەکان ناوازە، و بۆ چینی کرێکار پڕچەرمەسەری بووە. کرێکارانی دنیای دەوڵەمەند ڕووبەڕووی ڕکابەری بە هۆی بازرگانی، گۆڕانی بێوچانی تەکنەلۆجیا، نایەکسانیی زۆری هەقدەستەکان و بووژانەوەی سستی پاش کەسادییەکان بوونەوە. سەرمایەدانەران و کۆمپانیاکان سوودیان لە زیاتر بخوێنەوە…
? ۱. دۆلاری ئەمریکی لەسەر کاغەز چاپ نابێت بەڵکوو تێکەڵاوێکە لە ٧٥٪ لۆکە و ٢٥٪ قوماشی لۆکە. ? ٢. هەر ئێستا نزیکەی ١.٥ ترلیۆن دۆلار پارەی چاپکراو لە جیهاندا دەست بە دەست دەبێت. ? ٣. مەزەندە دەکرێت ٥٠-٦٥٪ی ئەو پارەیە لە دەرەوەی وڵاتی ئەمریکادا بسووڕێتەوە. ٤. زۆرترین پارەی ئەمریکی کە چاپ کراوە یەک دۆلارییە (١١.٧ ملیار گەڵا)، دوای ئەویش زیاتر بخوێنەوە…
بەبۆنەی ٣١ی مەی ڕۆژی جیهانی دژی دووکەڵ ژن، جگەرە، دەسەڵات ئێدوارد برنێیز خووشكەزای زیگمۆند فڕۆید، بە دامەزرێنەر و سەرکردەی “پەیوەندییە گشتییەکان” و “پڕۆپاگاندا” دەناسرێت. کارەکانی ئەم پیاوە لەسەر دوو بنەما بوو: یەکەم، خەڵک بە گشتی تێگەیشتوو نین و بەپێی هەستەکانیان بڕیار دەدەن. دووهەم ئەوەی کە دەتوانین لە بیرۆکەکانی فرۆید بۆ دەستکاریکردنی هۆشی نادیاری گشت کۆمەڵگا زیاتر بخوێنەوە…
مێژووی بۆرس چییە؟ وشەی بۆرس لە سەدەی ١٥ی زایینی لە وڵاتی بلژیکەوە ھاتووە. خەڵکی شاری بۆڕۆژۆ لە بەردەمی ماڵی گەورە پیاوێک بە ناوی واندربۆرس کۆ دەبوونەوە و خەریکی کڕین و فرۆشتن دەبوون. بەڵام ئەو شوێنە، شوێنێکی فەرمی نەبوو و ھەر کەس حەزی لێ بوایە دەیتوانی لەوێ خەریکی کڕین و فرۆشتن بێت. یەکەم بۆرسی زیاتر بخوێنەوە…
چۆن بێینە ناو بۆرسەوە؟ ١- هەبوونی سەرمایەی ناپێویست و زیادی: بۆ هاتنە نێو بۆرسە دەبێت لە سەرمایەی پاشکەوتکراو کەڵک وەرگیرێت، نەک لە سەرمایەی سەرەکیی ژیانمان، وەک ئوتۆمبێلی یا خانووی نیشتەجێ بوون، بۆ ئەوەی ئەگەر تووشی زیان بووین، هەموو ژیانمان خەساری پێ نەگات. ٢- تێگەیشتن لە چەمکە سەرەتاییەکانی بۆرسە: لە زیاتر بخوێنەوە…
نەوتی بەلاش؟! نرخی نەوت بۆ یەکەم جار لە مێژوودا هاتە ژێر سفر. هۆکاری ئەم ڕووداوە مێژووییە دابەزینی داخوازی نەوت لە بازارە جیهانییەکانە بەهۆی قەیرانی کۆرۆناوە. ئەمە بەواتای ئەوەیە کە بەرهەمهێنەرەکانی نەوت لەوانەیە ناچار بن پارە بدەن بە کڕیارەکانیان، تەنیا لەبەر ئەوەی کە ڕزگار بن لەدەست نەوتێکەوە کە لە دەستیاندا ماوەتەوە و ناتوانن ڕایگرن. لەلایەکی ترەوە زیاتر بخوێنەوە…
کاریگەریی ئابووری و کۆمەڵایەتیی کۆرۆنا نەخۆشییەک بە ناوی کۆڤید-۱۹ کە بە هەموو لایەکدا بڵاو بووەتەوە، ئابووریی جیهانی بە ڕێژەی یەک تریلیۆن دۆلار لەناوبردووە. دوای تێکشکانی ئابووری لە ساڵی ۲۰۰۸دا، بە هۆی بڵاوبوونەوەی گشتیی نەخۆشیی کۆڤید-۱۹، بازاڕەکانی ئابووریی سەرانسەری جیهان خراپترین حەوتەی خۆیان بەسەربرد. لەم حەوتەیەدا ٥ تریلیۆن دۆلار لە پشکەکانی بازاڕە جیهانییەکان لەناو چووە و زیاتر بخوێنەوە…
خەڵاتی نۆبڵی ئابووریی ساڵی ٢٠١٩ بە هاوبەشی درا بە سێ کەس کە بریتین لە ئەبیجیت بانێرجی، ئێستێر دووفلۆ و میشل کرێمێر. دوو کەسی یەکەم لە زانکۆی ئێم.ئای.تی و دوایین کەس لە زانکۆی هارڤاردە. خەڵاتەکە بۆ ڕێزلێنان لە “ڕێگاچارە کردەییەکانیان لەبابەت کەمکردنەوەی ئاستی هەژاریی جیهانی” پێ بەخشراوە. سەرەڕای باشتربوونی بارودۆخی ئەم دوواییانە، یەکێک لە کێشە زۆر زیاتر بخوێنەوە…
یەکێک لە ئامانجەکانی زانست و زانایان کە زۆر ئاماژەی پێدەکەن، باشترکردنی کۆمەڵگایە. بەڵام کام کۆمەڵگا؟ پێویستی و بارودۆخی ژیانی خەڵک، کۆمەڵگا و ناوچەکان لە سەرانسەری جیهاندا لە بوارەکانی بەکارهێنانی وزە، مەترسیی نەخۆشی و بەردەستبوونی سەرچاوەی سروشتی و پیسیی کەشوهەوا زۆر جیاوازە. چەند ناوەندی زانستی بەهێز لە ئاسیادا کە کەڵکیان لە ناوچەیی کردنی زانست وەرگرتووە، بریتین زیاتر بخوێنەوە…