سپاش-فیزیکزانی بەریتانی, جۆسلین بێڵ بڕنێڵ لەدایکبووی ١٩٤٣، کاتێک کە لە ساڵی ١٩٦٧دا خوێندکاری دکتۆرا بوو، یەکەم پالساری ڕادیۆیی دۆزییەوە.
توێژەرانی زانکۆی کۆلێژی لەندەن (UCL) لە بەریتانیا بە کەڵکوەرگرتن لە تیشکی ئێکس تەکنیکێکی نوێیان بۆ دیاریکردنی تەقەمەنی دروست کردووە کە ڕەنگە بۆ ناسینەوەی تومۆرەکانیش بەکار بێت. لەم شێوازی نوێیەدا بە کەڵکوەرگرتن لە تیشکی ئێکس و بە هاوکاریی ئەلگۆریتمێکی فێربوونی قووڵی ژیریی دەستکرد (AI) دەکرێت هاوشێوەی دیاریکردنی تەقەمەنی لەناو جانتاکاندا، ئەو تومۆرە کوشندانەی لە قۆناخی سەرەتاییدان زیاتر بخوێنەوە…
لە ساڵی ١٩٥٢دا لە ئاکامی تاقیکارییەکانی کیمیازانی بەریتانی، ڕۆزالیند فرانکلین، وێنەی بەناوبانگی تیشکی ئێکس بە ناوی «فۆتۆ ٥١» بە دەست کەوت کە ڕێگەخۆشکەری دۆزینەوەی جووتەی مارپێچیی دی.ئێن.ئەی بوو. بەڵام فرانسیس کریک و جەیمز واتسۆن لەو کاتەدا کاریان لەسەر بیرۆکەیەکی هاوشێوە دەکرد و ئاکامی توێژینەوەکەیان پێش فرانکلین بڵاو کرایەوە، ئەمەش وای کرد زۆر کەس پێیان وا زیاتر بخوێنەوە…
ئەم توێژینەوەیە مژدەیەکی دڵخۆشکەر و هەنگاوێکی گەورەیە بۆ خوێندنەوەی مێشک و دەتوانێت یارمەتییەکی زۆری ئەو کەسانە بدات کە کێشەی ئاخاوتنیان هەیە.
گۆتییە لە ڕۆژی ١٠ی سێپتەمبەری ١٩٢٥ لە فەڕەنسا لە دایک بوو و ڕۆژی شەممە ٣٠ی ئەپریلی ٢٠٢٠ لە تەمەنی ٩٦ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد. ئەو لە ساڵی ١٩٥٨دا بۆی دەرکەوت ئەو کەسانەی کە نەخۆشیی کۆنیشانەی داونیان هەیە کرۆمۆسۆمێکی زیادەیان هەیە. کاتێک بە هۆی نەبوونی مایکرۆسکۆپێکی بەهێز نەیتوانی ڕێک ئەو کرۆمۆسۆمە زیادییە بناسێتەوە، بەسادەیی سلایدەکانی بە زیاتر بخوێنەوە…
ئەگەری ئەوە هەیە کە ڕێوشوێنە توندەکانی دژە کۆڤید، دوودڵی لە منداڵبوونی ساز کردبێت بۆ بنەمالە چینییەکان و دابەزینی ڕێژەی دانیشتووانی ئەم وڵاتەی خێراتر کردبێت.
ساڵی ٢٠١٩، گووگڵ کلاود تا ٣١.٤ ترلیۆن ژمارە لە ژمارەی پای -ژمارەیەکی لێڵ کە هەزاران ساڵ لەمەوبەر دۆزرایەوە-ی حیساب کرد کە ئەو کات لە دونیادا ڕیکۆرد بوو. بەڵام دواتر لە ساڵی ٢٠٢١دا زانایانی زانکۆی زانستە کارپێکراوەکانی گریسۆنز (هەڵکەوتوو کە سویس) ئەم ڕێژەیان کردە دوو هێندە و کۆی گشتیی ژمارەکەیان بۆ ٦٢.٨ ترلیۆن ژمارە بەرز کردەوە. زیاتر بخوێنەوە…
گرنگیەتی و ڕۆڵی زانستە بنەڕەتییەکان لە پێشکەوتن و پەرەپێدانی مرۆڤ حاشاهەڵنەگرە. زانستگەلێک وەک فیزیک، کیمیا، بیرکاری و بوونەوەرناسی، گشت کات بۆ کۆمەڵگه و تاکەکانی سەرنجڕاکێش بووە و پێشکەوتە زانستییەکان لەو تەوەر و بابەتانەدا لە لایەن کۆڕ و کۆمەڵانی خەڵک – لە ئاستی خوێندەواری و زانیاریی جۆراوجۆر – بەدواداچوونی بۆ دەکرێت. سەرنجڕاکێشیی زانستە بنەڕەتییەکان بۆ خەڵکی زیاتر بخوێنەوە…
لێکۆڵینەوە لەسەر ١٨٣٨٥ سەگ دەریخست کە باشبوونی ڕەفتاری سەگێک تەنیا لە ٩%ی کاتەکاندا پەیوەندیی ڕاستەوخۆی بە نەژاد و ڕەچەڵەکی ئەو سەگەوە هەیە. “ئێلینۆر کارڵسۆن” لێکۆڵەری جینەتیک دەڵێت: زۆربەی ڕەفتارەکان لەناو زۆرینەی ڕەچەڵەکەکان هاوبەشە و ئێمە نەمانتوانی جیاوازییەک بدۆزینەوە. بۆ نموونە: لووراندن یان کایەکردن. لە لایەکی دیکەوە، ئەگەر لەگەڵ کەسێک کە ٨ سەگ لە یەک ڕەچەڵەکی زیاتر بخوێنەوە…
کاتێک زەردێنەی هێلکە پێک دێت، لەنێو سپێنەکەدا دەسووڕێت و لەم پرۆسەیەدا لە سەر و خوارەوەی هێلکەکە ئەم ڕیشاڵە پڕۆتینییانە ساز دەبن کە بە زمانی زانستی پێی دەڵێن: چاڵازای (Chalazae).